Nga një mjet ndihmues në një fuqi që na drejton: Ja si po ndikon inteligjenca artificiale në jetën tonë të përditshme
Në dekadën e fundit, inteligjenca artificiale është futur në mënyrë të pashmangshme në çdo cep të jetës sonë. E përdorim në telefona, rrjete sociale, makina, punë, madje edhe në mënyrën si kërkojmë dashurinë apo informacione. Por ndërsa ne besojmë se po e përdorim si një mjet për të lehtësuar jetën tonë, realiteti është se edhe po na përdor në mënyra më të thella se sa shumica e njerëzve e kuptojnë.
Fuqia e të dhënave: Ne ushqejmë IA-në pa e kuptuar.
Çdo herë që klikojmë një lidhje, shikojmë një video, bëjmë një blerje online apo thjesht kalojmë më shumë kohë në një faqe, IA mëson nga ne. Platforma si Google, Facebook, TikTok apo Amazon analizojnë sjelljen tonë për të ndërtuar një profil të detajuar — çfarë na intereson, kur jemi më aktivë, si reagojmë ndaj një postimi emocional, cilat tema na bëjnë të klikojmë më shpejt.
Këto të dhëna nuk përdoren thjesht për “të na shërbyer më mirë”, siç pretendohet, por për të na mbajtur të lidhur sa më gjatë dhe për të shitur sa më shumë reklama. Në këtë kontekst, ne nuk jemi më përdorues, por produkt. Ne jemi lënda e parë mbi të cilën ndërtohet fitimi i kompanive të mëdha teknologjike.
Algoritmet që na drejtojnë mendimet dhe emocionet.
Një nga mënyrat më të thella përmes të cilës IA “na përdor” është ndikimi i saj në mënyrën si mendojmë dhe ndjejmë. Algoritmet janë ndërtuar për të na mbajtur të përfshirë sa më gjatë, dhe kjo shpesh arrihet përmes përmbajtjeve që na nxisin emocione të forta: frikë, zemërim, trishtim, ndonjëherë edhe ndjesi euforie.
Kur hapim një rrjet social, ne nuk shohim realitetin objektiv, por një version të personalizuar të botës, të filtruar nga një sistem IA që vendos çfarë është “interesante” për ne. Me kalimin e kohës, kjo ndikon në bindjet tona, në mënyrën si shohim veten, të tjerët dhe botën. Është një ndikim i heshtur, por shumë i fuqishëm.
Kufizimi i zgjedhjeve: Liria është iluzion?
Ne mendojmë se jemi të lirë të zgjedhim çfarë të lexojmë, çfarë të blejmë apo çfarë të besojmë, por kur çdo zgjedhje jonë është ndikuar nga rekomandime të personalizuara, sugjerime algoritmike apo reklama të padukshme, ku mbaron liria dhe ku fillon ndikimi?
Inteligjenca artificiale nuk na detyron të zgjedhim një gjë – ajo na e servir në mënyrë të tillë që zgjedhja të duket sikur është plotësisht e jona. Por në të vërtetë, është një iluzion i kontrolluar mirë.
Nga ndihmës në kontrollues: Rreziku afatgjatë
Me avancimin e teknologjisë, IA po bëhet gjithnjë e më autonome. Sisteme që dikur thjesht rekomandonin video, sot janë në gjendje të shkruajnë tekste, të gjenerojnë fytyra njerëzish, të imitojnë zërin tonë apo të marrin vendime pa ndihmën tonë. Kjo nënkupton që në të ardhmen, nëse nuk vendosen kufij të qartë etikë dhe ligjorë, IA mund të kalojë nga mjet ndihmës në strukturë kontrolluese.
Çfarë mund të bëjmë ne si njerëz?
Vetëdija është hapi i parë. Duhet të kuptojmë që çdo teknologji, përfshirë IA-në, nuk është as e mirë as e keqe në vetvete — por mënyra si përdoret, dhe kush ka kontrollin mbi të, përcakton ndikimin e saj. Të mësojmë si funksionon IA, të ruajmë privatësinë tonë, të kontrollojmë kohën që kalojmë online, dhe të mos i marrim sugjerimet si të mirëqena — janë mënyra konkrete për të rimarrë kontrollin.
Inteligjenca artificiale është këtu për të qëndruar. Ajo është një mjet i fuqishëm që mund të përmirësojë jetën tonë, por vetëm nëse jemi të vetëdijshëm se si funksionon dhe çfarë çmimi paguajmë për lehtësitë që na ofron.
Linku: https://www.psychologytoday.com/us
Burimi i fotos:pexele.com