Ndërsa flakët përfshine Bibliotekën e Aleksandrisë, depoja më e madhe e dijes njerëzore në botën e lashtë u zhduk. Por kush e ndezi shkrepësen? Është një nga pyetjet më të, e pra, djegëse të historisë, dhe me një arsye të mirë – biblioteka ishte një nga institucionet më të rëndësishme të historisë në arsim dhe kulturë.
Pavarësisht se ishte krenaria e botës së lashtë, biblioteka e famshme egjiptiane u dogj disa herë, dhe në vitin 48 p.e.s., u gjend në shënjestrën e një lufte civile.
A e dogji vërtet Jul Cezari Bibliotekën e Madhe të Aleksandrisë? Apo ishin studiues islamikë? Apo vetë mbrojtësi i bibliotekës? Ja të gjitha pistat që historianët kanë në lidhje me shkatërrimin e bibliotekës.
Çfarë ishte Biblioteka e Aleksandrisë?
Pavarësisht vendndodhjes së saj në Egjipt, biblioteka ishte në të vërtetë një bastion i kulturës së lashtë greke. E ndërtuar brenda një tempulli të njohur si Mouseion, ose Tempulli i Muzave, muzeu dhe dhomat e leximit dhe kopshtet e tij nuk ekzistojnë më. Por raportet bashkëkohore u bënë poetike mbi arkitekturën dhe përmbajtjen e tyre – të gjitha një shenjë respekti për qytetërimin grek falë ndikimit të mbretërimit tre-shekullor të dinastisë Ptolemaike në Egjipt.
Nuk është e qartë nëse biblioteka ishte ide e Ptolemeut I Soter, faraonit të parë të dinastisë Ptolemaike që mori fronin në vitin 323 p.e.s., apo e këshilltarit të tij, Demetriusit të Faleronit. Ptolemeu ishte grek maqedonas me origjinë dhe e shndërroi Egjiptin në një mekë të kulturës greke gjatë sundimit të tij. Ai kishte ambicie të mëdha për qytetin e Aleksandrisë, të cilin e ndihmoi të ndërtohej në bregdetin mesdhetar të Egjiptit dhe e bëri kryeqytet në vitin 305 p.e.s., shkruan historiani Guy de la Bèdoyére në librin “Rënia e Egjiptit dhe Ngritja e Romës: Një Histori e Ptolemejve”. Përfundimisht, shkruan ai, qyteti i madh i Ptolemeut “shërbente si një port hyrjeje në çdo mënyrë të mundshme, për letërsinë, artin dhe filozofinë, si dhe për tregtinë”.
Rreth vitit 295 p.e.s., ai i ngarkoi Demetriut detyrën e ndërtimit të koleksionit më të madh të veprave të shkruara në botë, një veprim që do ta vendoste Aleksandrinë në hartë dhe do ta shndërronte Egjiptin në një qendër të rëndësishme kulturore greke.
Megjithatë, Ptolemeu I nuk jetoi për ta parë bibliotekën; ai vdiq në vitin 283 p.e.s.; historianët kryesisht pajtohen se ajo u hap gjatë mbretërimit të djalit dhe pasardhësit të tij, Ptolemeut II Filadelfi, midis viteve 284 dhe 246 p.e.s. Deri atëherë, dinastia Ptolemeike i kishte kushtuar burime të tepruara projektit dhe zgjerimit të Aleksandrisë. Ndërsa vëzhguesit e faraonit kërkonin nëpër botë për vepra të shkruara, ata blenë ose kopjuan thesare si biblioteka e Aristotelit dhe kopje të dramave origjinale nga Eskili, Euripidi dhe Sofokliu.
Edhe pse më e njohur për përmbajtjen e tërësisë së letërsisë së lashtë greke, biblioteka përmbante edhe vepra nga qendra të tjera kulturore si Siria, Persia dhe India. Dhe i mahniti vizitorët jo vetëm me qindra mijëra rrotulla papirusi, por edhe me arkitekturën e saj.
Biblioteka njihej në të gjithë botën si një depo e dijes. Ashtu si një universitet modern, ajo tërhiqte studiues të tunduar nga koleksionet e saj të mëdha dhe të etur për të thelluar njohuritë e shkencës, matematikës dhe arteve. Ishte aq e madhe sa krijoi një institucion simotër, Serapeumin, në një tempull tjetër aty pranë. Por Ptolemeu VIII përjashtoi të gjithë studiuesit e huaj si pjesë e një lufte për trashëgimi rreth vitit 145 p.e.s.
Studiuesit modernë dinë “jashtëzakonisht pak” për bibliotekën dhe studiuesit e saj, vëren Bèdoyére. Megjithatë, shkruan ai, ajo pati një ndikim të jashtëzakonshëm në botën e saj. “Ndoshta atëherë kontributi i saj më i madh në historinë e studimeve është se ajo ekzistonte fare,” vëren ai, duke e quajtur bibliotekën “dhuratën më të madhe të Ptolemenjve për botën e lashtë”.
Burimi i artikullit: https://www.nationalgeographic.com/history/article/who-burned-library-of-alexandria-egypt